Baarle, de (counter)enclaves
Baarle, het dorp strekt zich uit over 2 gemeenten: Baarle Nassau en Baarle Hertog. Niet gesitueerd aan 'de grens' zoals velen denken, met de Belgische gemeente aan een zijde en de Nederlandsche gemeente aan de andere zijde, nee het dorp ligt zo'n 3,5 km. van de in 1843 (Verdrag van Maastricht) vastgestelde grens. Het herbergt echter 30 stuks enclaves, zeker ook exclaves.
Baarle Nassau
Het bestaat uit 8 enclaves, waarvan
7 counterenclaves in de grootste Belgische enclave H1.
Enclave N8 is de enige Nassau enclave dat buiten de hoofdgrens ligt, of te wel, volledig in België.
Baarle Hertog
bestaat uit 22 enclaves,
allen geheel omgeven door Nederland.
Een enclave is een gebied van een land dat volledig omsloten is door een ander land. Voor het land dat omsluit is het een enclave, voor het land dat omsloten is, is het een exclave.
Binnen de 30 enclaven van Baarle zijn er dan nog eens 7 zgn. counterneclaves. In de enclave ligt dan weer een geheel door de enclave omsloten gebied dat het omsluitend land toebehoort.
Historie
Een eerste vermelding over Baarle dateert uit 992, een vermelding over een grensconflict stamt uit 1198, het jaartal dat we op de grenspaal bij de St. Remigiuskerk (hoek Kerkplein/Singel).
Hertog Hendrik I van Brabant wilde een bufferzone vanwege de expansiedrift van Graaf Dirk VII van Holland. Hij sloot een bondje met Godfried II van Schoten, Heer van Breda.
Zo verkreeg hij in 1198 land met enclaves, zoals deze nu eigenlijk nog steeds bestaan. Grenscorrecties hebben na 1198 niet plaatsgevonden. Niet in 1648 toen de grens werd vastgesteld tussen de Spaanse en de Staatse gebieden, niet in 1843 bij de vaststelling van de grens tussen België en Nederland, niet op 7 oktober 1974 en ook niet op 31 oktober 1975 bij de vaststelling van de grenzen/enclaves van Baarle.
Grenspaal 214 - 215
Officieel geen grenspaal zoals vastgesteld in 1843. Wordt een toeristische grenspaal genoemd. Voor de inwoners van Baarle heeft de paal echter een grote historische betekenis, wat duidelijk blijkt uit het jaartal 1198. Toch wordt er pas sinds 1667 voor het eerst de grens incl. alle 30 enclaves opgetekend.
Overzicht
- Verdrag van Maastricht 1843
- Tractatenblad Baarle 1974
- Proces-verbaal 1995 (1)
- Proces-verbaal 1995 (2)
De enclaves H(ertog)
H1 H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8
H9 H10 H11 H12 H13 H14 H15
H1 en H2 grenzen op 1 punt aan elkaar. Op dat punt komen ook 2 stukken Nederland samen. Het is een zgn. Quadripoint, een punt waar 4 territories elkaar raken. Een 4 landen quadripoint is er in de wereld niet. We kennen wel o.a. Four Corners in de USA, waar 4 staten elkaar raken, we kennen Jungholz in Duitsland/Oostenrijk en dit punt.
Een eerste inventarisatie
Enclave N3 is kleinste counterenclave ter wereld, met een oppervlakte van 2.863 m2 en een omtrek van 218 mtr.
De enclave is vooral bekend van de vestiging van drankehandel 'De Biergrens'.
De foto's binnen zijn gemaakt met toestemmming van de eigenaar.
Het bedrijf kent 2 adressen en ook 2 telefoonnummers.
De grens loopt dwars door de winkel en is op de vloer duidelijk aangegeven. Tot 2002 stond er dan ook een kassa voor Belgische franken en een kassa voor Nederlandse florijnen (gulden).
Enclave N8 is de enige Nederlandse exclave die niet in een Belgische enclave ligt (een zgn. counterenclave). N8 ligt, vanuit Nederland gezien, over de land(hoofd)grens met België, volledig in België.
Het is deels natuurgebied en deels wordt het bebouwd. In 2024 wordt er maïs op verbouwd.
Vanaf Zondereigen 101 wandel je makkelijk naar enclave N8. Het wandelpad loopt er deels langs.
Nederland (geen enclave)
Gorpereind
Aan het Gorpereind t.h.v. de 'Eikelenbosch', liggen in een halve kom de huisnummers 1 - 9.
Twee leuke ontdekkingen.
↑
Boven: Gorpeind 3
Links: Gorpeind 1 (achterpoort)
←
Enclave H1 is de grootste Baarlese enclave. Meer dan 79% van de Belgische bevolking woont in enclave H1.
Enclave H1 is de enige enclave ter wereld waarin zich meer dan 1 counterneclave bevind, ergo 6 van de 7 Nederlandse counterenclaves bevinden zich in enclave H1.
In het geheel van enclaves zijn er slechts 2 enclaves die een punt delen. Twee Nederlandse delen liggen aan de andere zijden van de punt.
Het is feitelijk onmogelijk om van het ene gebied het andere te bereiken, zonder deze punt te passeren.
Hoewel geen qauadripoint van 4 landen, wel een quadripoint van 2 landen, met 4 verschillende gebieden.
Enclave H7 is de kleinste enclave ter wereld. Je vind deze ook als mostpoints in mijn 'mostpoints' overzicht.
Met slechts 2.469 m2 en een omtrek van 214 meter, mag ze er zijn!
De enclave meet 1,5 huis en een deel van de tuinen.
WO II
Rond WO II wordt het huis door Nederlandse militairen bezet. Zij hebben echter geen besef van het grensveloop en de souvereiniteit en autonomiteit van de grenslanden.
Het Belgisch gerecht bemoeit zich ermee en na verplaatsing van burelen en bedden, mogen de Nederlandse soldaten wel in België slapen, maar er niet werken.
Een opmerkelijke enclave, in de volksmond 'Niemandsland' genoemd en betwist tot 1995, toen het aan België is toebedeeld.
H22 is wereldwijd de op 1 na kleinste enclave (2.632 m2) en kent wereldwijd de kleinste omtrek, nl. 209 mtr. De kleinste enclave ter wereld is H7 (2.469 m2), omtrek 214 mtr.
H22 is lopend bereikbaar via de 'Oude Strumpt', wandelroute 80. Het wandelpad erheen is vrij toegankelijk. T.h.v. H22 moet echter van het wandelpad worden afgeweken.
Nog altijd 'Niemandsland' in Google.
Nederland heeft een groot gedeelte van haar grond teruggegeven aan de natuur. Hiervoor is het overbemeste land afgegraven, wat goed te zien; H22 ligt aanzienlijk hoger.
In maart 2024 waren paden nog behoorlijk nat. Volgens een lokale agrariër is dat daar eigenlijk altijd het geval. Met kaplaarzen was het goed te doen.
Oude Strumpt
Op de terugweg van H22 rijd je waarschijnlijk over 'de Oude Strumpt'. Kies t.h.v. nr. 21 voor rechtsaf en je gaat via een 'dirt road' over de hoofdgrens.
Nergens is hier deze hoofdgrens aangegeven.
© Op alle foto's rust het auteursrecht.
Vraag s.v.p. vooraf om toestemming als je foto's gebruiken wilt.©
