Wapensteen 89
Grenssteen 783
Over de grensstenen in deze regio is veel te vertellen en er is ook veel over geschreven.
De grensgeschiedenis gaat terug naar 1231, toen er - als grensafbakening - houten palen zijn geplaatst. Omdat hout vergaat zijn de houten palen ooit vervangen door stenen exemplaren en wel in verschillende vormen. Wapensteen 784B is al in 1590 beschreven!
Bentheimer zandsteen (1766)
Een aantal van deze stenen markeren nog steeds de grens tussen Nederland en Duitsland. Het zijn enorm mooie stenen waar wapens, nummers en letters in zijn gebeiteld.
We zien de volgende kenmerken:
Wapenstenen
Mooie grote hoofdstenen met daarin de wapens van Gelre en Münster. Aan de Gelderse zijde staat het jaartal 1766 en volgnummer. De nummering loopt overigens van Noord naar Zuid. Onder het wapen van Münster staat niets.
Letterstenen
Dit zijn kleinere tussenstenen met hierin de landsinitialen G en M gebeiteld. De 'G' voor Gelre en de 'M" voor Münster. De stenen kennen alleen het jaartal en het volgnummer. Er zijn geen wapens in aangebracht.
Lettersteen 93
Bismarckstenen (1847)
Omdat de houten grenspalen in slechte staat raakten werd in 1847 werd besloten over te gaan naar hardstenen palen. Dit gebeurde tijdens de Bismarckregering zodat deze stenen
'Bismarckpalen' worden genoemd.
Eikenhouten grenspaal (1813-1817)
Deze stenen worden ook wel 'obelisken'. genoemd. Ze zijn gehouwen uit hardsteen en komen o.a. uit groeven met basaltlava en blauwbasalt.
Globaal zijn de stenen 26 x 26 cm en ± 2 mtr. hoog. Omdat de stenen niet tegelijk en altijd door dezelfde 'houwer' zijn gemaakt zijn er verschillen in uitvoering, ook van het ingebeitelde nummer.
Langs de Achterhoek zijn 103 obelisken geplaatst en op tussenpunten zijn er nog 10 toegevoegd Van de 113 staan er anno 2023 nog 90.
Hakensteen
Daar waar de grens een bocht of een (scherpe) hoek maakt zijn zogenaamde hakenstenen geplaatst.
[ook dit vraagt om nader onderzoek voor de nauwkeurigheid).
Steen 790
de langste die ik aantrof.
Naast een juridisch/bestuurlijke grens, werd deze in de zestiende en zeventiende eeuw ook een geloofsgrens. Het bisdom van Münster was voornamelijk rooms-katholiek, Gelderland hoofdzakelijk protestants. Langs de grens vinden we dan ook nog veel kerken en kapellen, gebouwd door Münsterse bischoppen. De rooms-katholieken in Gelderland konden zo - net over de grens en in het geheim - de rooms-katholieke mis bijwonen. Protestanten in het bisdom, gingen echter - de grens over - naar de kerk in Gelderland.
Met het uiteindelijk vaststellen van de definitieve grens (1766) werden er ook grensstenen geplaatst. Tientallen grensstenen met de wapens van Gelre en Münster markeerden deze grens.
Hoezeer deze stenen van oudsher een eigen nummer hadden, zijn ze medio 1815 onderdeel geworden van de grensafspraken en in de nummering van Schengen (grenssteen nr. 1) hernummerd tot de Dreilandstein (862) bij Gronau. De grens langs de achterhoek is in 1817 in het 'Tractaat van Kleef' niet gewijzigd. De al aanwezige stenen van 1766 (en ook 1753), werden hernummerd.
Grensstenen Oost 1 776 - 800
De GELRIA-paal
Op locatie 790A staat een bijzondere steen. Uit deze steen is het woord GELRIA gebeiteld.
Diepboringen voor de Tweede Wereldoorlog wezen uit dat steenzout, steenkolen en aardolie aanwezig waren op bereikbare diepte.
Gelria N.V. kreeg concessie voor de ontginning van steenkolen, steenzout en andere delfstoffen. De oppervlakte van het concessieveld werd vastgesteld en afgezet met tien grensstenen. Steen 790A is van de 10 de enig overgebleven. De steen staat er als tussensteen exact op de rijksgrens en is een gemeentelijk monument.
Exploitatie van de bodemschatten vond nooit plaats.
Wapensteen 158½
Geschonken aan het Belastingmuseum Rotterdam; ligt anno 2017 in depot.
Tijdens de plaatsing in 1766 bleek dat hier een locatie overgeslagen
was. De oplossing: een reservelettersteen met nummer 157 aan de onbewerkte
onderkant voorzien van de beide wapens en het nummer 158½.
Vervolgens werd de steen ondersteboven geplaatst.
Foto en tekst: Bauke Tijmstra
© Op alle foto's rust het auteursrecht.
Vraag s.v.p. vooraf om toestemming als je foto's gebruiken wilt.©
